Stephan Kertész
Forum veteraan
In dit topic wil ik mijn ervaringen delen hoe je zelf touw kan maken. Wellicht dat er meer personen zijn die hun ervaringen hier willen delen op dit onderwerp. Maar ook wellicht dat men door dit topic over de streep wordt getrokken om het zelf eens te gaan doen. Ik kan je alleen maar zeggen doen. Het is leuk en geeft een mooi resultaat.
Tuigage van een historisch zeilschip is een kunst apart.
En vaak een punt welk niet veel aandacht krijgt in onze hobby. Ik zie vaak touwwerk op een prachtig gebouwde romp en dan denk ik zonde van het model. Ja maar dit zat bij het pakket, is een veel voorkomend excuus. En inderdaad is de kwaliteit van het bijgeleverde touw niet altijd om over naar huis te schrijven. Pluizig, slecht geslagen waardoor je het beter kunt gebruiken om je oud papier bijelkaar te binden dan om je schip mee op te tuigen. De kleur is te fel en doet afbreuk aan het geheel en noem maar op. Het stoorde mij behoorlijk. Ik zocht naar alternatieven of merken die wel mooi waren. Maar daar hing een behoorlijk prijskaartje aan. En je bent nog steeds afhankelijk van wat de leverancier te bieden heeft. Hoe leuk is het niet om dit zelf te maken. Je bepaald zelf de kwaliteit en het uiterlijk en de prijs is ook te doen. Ik koop een klos garen voor onder de 10 euro en daar kan ik het touw van een heel schip op een schaal van 1/75 van maken. En hou nog genoeg over voor een volgend schip. En geloof me, het is leuk om te doen.
Hoe touw gemaakt wordt is veelal terug te vinden op internet Wiki Touw, je vind daar ook de diverse eigenschappen van gebruikte materialen. Je hebt in ieder geval een touwslager nodig om het werk te doen. Je kan dit met een eenvoudige uitvoering van een touwslager doen die hand bediend is. Maar ook elektrisch. Verticaal of horizontaal. Er zijn veel mogelijkheden. Een machine die elektrisch draait is een voorkeur. Met de hand te draaien, tja je moet er maar zin in hebben. Het makkelijkste is de verticale uitvoering die je aan de deur hangt en met een gewichtje onder aan het touw de spanning op de draden houdt. Lengtes tot 2,5 meter zijn zo goed te doen. Maar wil je langere draden maken dan is een horizontale opstelling misschien een betere aanrader. Ook daar zijn medio voorbeelden van te vinden.
Ik gebruik een horizontale opstelling met 2 aangedreven kanten. Waarbij het gedeelte dat de draden draait een vast punt heeft en het gedeelte dat het touw draait op een “karretje” staat dat middels een katrol systeem en een gewicht voor tegendruk zorgt zodat de draden en touw op spanning blijven.
Deze machine heb ikzelf gemaakt door de behuizing in Autocad te ontwerpen en mbv elektromotoren, elektronica en tandwielen te laten functioneren. Hij werkt heel goed en is krachtig genoeg om zelfs heel dik touw te maken. Volledig instelbaar in snelheid en zowel links als rechts draaiend.
Welke materialen kan je gebruiken om zelf touw te maken.
Ik heb voorbeelden gezien van katoen, hennep, polyester en zelfs zijde. Ja ook dat kwam ik tegen bij een modelbouwer op een Duits forum en dat geeft een prachtig resultaat (hangt natuurlijk een prijskaartje aan) waar je heel mooie knoopjes en resultaten mee kan laten zien. Kijk maar eens op Link hij gebruikt YLI #100 silk lockgaren en Gütermann S 303 garen. Beiden 100% zijden/silk.
Niet vreemd om zijde te gebruiken, dit werd al gebruikt in de vroegere modelbouw bij ons type schepen. Er zijn museumstukken waar zijde is gebruikt om het schip te tuigen.
Ik wil me hier in dit topic beperken tot polyester, heb je andere ervaringen met andere materialen. Voeg het hier toe. Zo ontstaat er een mooi naslagwerk.
Er zijn vele soorten polyester garen dat je kan gebruiken, zipworld Tytan , ariadne tytan, Amann Serafil of Gütermann allemaal naaigaren of lockgaren.
Ik gebruik Serafill 120/2 dit komt overeen met Tytan 250 en is lockgaren. In diverse kleuren verkrijgbaar. Het voordeel om dit 100% polyester lockgaren te gebruiken is dat dit niet pluizig is. Je krijgt dan touw dat er niet uitziet als een harige rups. En de Tytan en Serafil hebben een zijde achtige glans die bij normaal licht een mooi uiterlijk geeft.
Natuurlijk is het gebruik van katoen ook zeer gewaardeerd in het optuigen. Alles heb zijn voordelen en nadelen. En de ene vind het prettig om met katoen te werken en de ander vind het prettig om met polyester te werken. Ik denk dat het ook een kwestie van smaak is. Net zoals koriander, je kan de smaak waarderen of juist niet. Ervaringen met katoen om zelf touw te maken zijn dan ook zeer gewaardeerd en een aanvulling op dit topic.
Ik maak touw over een lengte van 3,70 meter (muur tot muur van mijn hobby ruimte
).
Dit moet je even onder de knie krijgen. De spanning op de draden, de snelheid van draaien en de vloeiende beweging van je scheider spelen allemaal mee om een mooi eindresultaat te krijgen. Iedere machine zal anders zijn, maar 1 basis regel is dat wanneer je de draden gaat draaien je moet wachten met touw draaien totdat de draden ongeveer 10-15 % in lengte afgenomen zijn (door het draaien worden de draden korter). Dit is een regel die gangbaar is en een mooi resultaat geeft. Ik hou daarbij 8% aan bij dun touw (3x2 garens) en bij dik touw (3x 32 garens) 15% aan. De rest op gevoel ertussen in. Maar dit is ook de ervaring die je opdoet en wat het leuk maakt om te doen. Let wel ik draai met Serafil, andere merken garens zullen weer anders zijn. Echter de 10 tot 15% is een goede richtlijn.
Polyester is nogal een stug garen en heeft als eigenschap zijn oorspronkelijke vorm aan te nemen. Een gedraaid touw zal dan als je het doorknipt heel snel terugkeren in de vorm die het had. Allemaal losse garens en je houd dan een dikke kwast over in plaats van een stuk touw. Dit is niet de bedoeling. Je kan hier rekening mee houden door het doorgeknipte gelijk te sealen met lijm of hitte.
Maar het kan ook anders. Je kan polyester “herprogrammeren” naar zijn nieuwe vorm. Je moet het touw dan een korte tijd verwarmen waardoor het polyester in zijn nieuwe vorm wordt gedwongen.
Dit doe je door het gemaakte touw te wikkelen om een grote schijf. Liefst metaal. En met een flinke diameter. Ik gebruik daar soepblikken voor, die ik op maat heb gemaakt.
Deze grote ronding is om te voorkomen dat het touw ook recht te houden. Op een klosje gewikkeld zal het ook de ronding van het klosje aannemen. Vervolgens plaats je dit blik met touw in een oven die op 175 graden is voorverwarmd, gedurende 5 minuten. Let op niet warmer dan 190 graden laten worden en niet langer dan 5½ minuten.
Haal daarna het touw van het blik en je zal zien dat het touw niet meer rafelt en zijn vorm behoud. Het voelt nu ook beter aan en de spanning die op het touw zat na het draaien is ook weg.
Enkele bevindingen in diktes die ik heb gemaakt met Serafil heb ik in onderstaande tabel ingevoegd. Let wel dit zijn wederom richtlijnen en zullen onderhevig zijn aan veranderingen door touwspanning en % die je kiest. Echter voor serafil zijn dit goede richtlijnen en de afwijkingen zijn maar klein.
Rechts of links gedraaid touw of kabel?
Een nieuwe ervaring die ik maakte en welke ik vond dat bestudeerd moest worden. Kort komt het erop neer dat touwen op de oude schepen voornamelijk rechts gedraaid zijn. Dit komt omdat het hennep wat toen gebruikt werd, het sterkste was als het rechts gedraaid was. De richting van de natuurlijke cellen in de vezels zijn daarvan de oorzaak. Als de vezels rechtsom gedraaid worden dan komt dit met het natuurlijk verloop overeen van de cellen in de vezels. Linksom draaien zal tot kleine breuken in de vezels leiden die de sterkte van de het touw verzwakken. De garens of vezels die gesponnen zijn (rechtsom) worden in de touwslager linksom geslagen tot draden ook wel kardeel genoemd. Die vervolgens rechtsom tot touw geslagen worden. Hierdoor kan je stellen dat, welk ook door archeologie en kenners ondersteund worden, dat alle touwen op schepen rechtsom geslagen zijn.
Soms zie je linksom geslagen. Maar dit is meestal kabel. Kabel is wordt gemaakt door rechtsom geslagen touw te slaan en dan krijg je linksom geslagen kabel.
Door naar de binnenkant van je handpalm te kijken kan je de slag van het touw goed zien. Links en rechts is dan goed te zien.
Ik hoor ook wel eens met de klok meegedraaid, maar daar moet je mee oppassen. Vanuit de achterzijde van de klok gezien draait het weer de andere kant uit. Dat wil zeggen dat de kijkrichting op je touw ook meespeelt. Op de touwslager moet je ook naar het touw kijken vanuit de machine en niet naar de machine. De methode met de hand is veiliger.
Je garen dat je gebruikt is meestal rechtsom geslagen. Serafil is bijv. rechtsom geslagen. Controleer dit wel. Serafil kan je ook gebruiken voor linksom geslagen touw. Het garen is zo dun dat dit niet opvalt bij het slaan.
Willen jullie nog iets meer over de touwen te weten komen die vroeger gebruikt werden kan dat hier pdf daar staat veel archeologisch gepraat over touwen. Wel in het Engels.
Ik zal later nog wat handelingen toevoegen hoe ik het doe om het touw op te spannen en dergelijken
Tuigage van een historisch zeilschip is een kunst apart.
En vaak een punt welk niet veel aandacht krijgt in onze hobby. Ik zie vaak touwwerk op een prachtig gebouwde romp en dan denk ik zonde van het model. Ja maar dit zat bij het pakket, is een veel voorkomend excuus. En inderdaad is de kwaliteit van het bijgeleverde touw niet altijd om over naar huis te schrijven. Pluizig, slecht geslagen waardoor je het beter kunt gebruiken om je oud papier bijelkaar te binden dan om je schip mee op te tuigen. De kleur is te fel en doet afbreuk aan het geheel en noem maar op. Het stoorde mij behoorlijk. Ik zocht naar alternatieven of merken die wel mooi waren. Maar daar hing een behoorlijk prijskaartje aan. En je bent nog steeds afhankelijk van wat de leverancier te bieden heeft. Hoe leuk is het niet om dit zelf te maken. Je bepaald zelf de kwaliteit en het uiterlijk en de prijs is ook te doen. Ik koop een klos garen voor onder de 10 euro en daar kan ik het touw van een heel schip op een schaal van 1/75 van maken. En hou nog genoeg over voor een volgend schip. En geloof me, het is leuk om te doen.
Hoe touw gemaakt wordt is veelal terug te vinden op internet Wiki Touw, je vind daar ook de diverse eigenschappen van gebruikte materialen. Je hebt in ieder geval een touwslager nodig om het werk te doen. Je kan dit met een eenvoudige uitvoering van een touwslager doen die hand bediend is. Maar ook elektrisch. Verticaal of horizontaal. Er zijn veel mogelijkheden. Een machine die elektrisch draait is een voorkeur. Met de hand te draaien, tja je moet er maar zin in hebben. Het makkelijkste is de verticale uitvoering die je aan de deur hangt en met een gewichtje onder aan het touw de spanning op de draden houdt. Lengtes tot 2,5 meter zijn zo goed te doen. Maar wil je langere draden maken dan is een horizontale opstelling misschien een betere aanrader. Ook daar zijn medio voorbeelden van te vinden.
Ik gebruik een horizontale opstelling met 2 aangedreven kanten. Waarbij het gedeelte dat de draden draait een vast punt heeft en het gedeelte dat het touw draait op een “karretje” staat dat middels een katrol systeem en een gewicht voor tegendruk zorgt zodat de draden en touw op spanning blijven.
Deze machine heb ikzelf gemaakt door de behuizing in Autocad te ontwerpen en mbv elektromotoren, elektronica en tandwielen te laten functioneren. Hij werkt heel goed en is krachtig genoeg om zelfs heel dik touw te maken. Volledig instelbaar in snelheid en zowel links als rechts draaiend.
Welke materialen kan je gebruiken om zelf touw te maken.
Ik heb voorbeelden gezien van katoen, hennep, polyester en zelfs zijde. Ja ook dat kwam ik tegen bij een modelbouwer op een Duits forum en dat geeft een prachtig resultaat (hangt natuurlijk een prijskaartje aan) waar je heel mooie knoopjes en resultaten mee kan laten zien. Kijk maar eens op Link hij gebruikt YLI #100 silk lockgaren en Gütermann S 303 garen. Beiden 100% zijden/silk.
Niet vreemd om zijde te gebruiken, dit werd al gebruikt in de vroegere modelbouw bij ons type schepen. Er zijn museumstukken waar zijde is gebruikt om het schip te tuigen.
Ik wil me hier in dit topic beperken tot polyester, heb je andere ervaringen met andere materialen. Voeg het hier toe. Zo ontstaat er een mooi naslagwerk.
Er zijn vele soorten polyester garen dat je kan gebruiken, zipworld Tytan , ariadne tytan, Amann Serafil of Gütermann allemaal naaigaren of lockgaren.
Ik gebruik Serafill 120/2 dit komt overeen met Tytan 250 en is lockgaren. In diverse kleuren verkrijgbaar. Het voordeel om dit 100% polyester lockgaren te gebruiken is dat dit niet pluizig is. Je krijgt dan touw dat er niet uitziet als een harige rups. En de Tytan en Serafil hebben een zijde achtige glans die bij normaal licht een mooi uiterlijk geeft.
Natuurlijk is het gebruik van katoen ook zeer gewaardeerd in het optuigen. Alles heb zijn voordelen en nadelen. En de ene vind het prettig om met katoen te werken en de ander vind het prettig om met polyester te werken. Ik denk dat het ook een kwestie van smaak is. Net zoals koriander, je kan de smaak waarderen of juist niet. Ervaringen met katoen om zelf touw te maken zijn dan ook zeer gewaardeerd en een aanvulling op dit topic.
Ik maak touw over een lengte van 3,70 meter (muur tot muur van mijn hobby ruimte
).Dit moet je even onder de knie krijgen. De spanning op de draden, de snelheid van draaien en de vloeiende beweging van je scheider spelen allemaal mee om een mooi eindresultaat te krijgen. Iedere machine zal anders zijn, maar 1 basis regel is dat wanneer je de draden gaat draaien je moet wachten met touw draaien totdat de draden ongeveer 10-15 % in lengte afgenomen zijn (door het draaien worden de draden korter). Dit is een regel die gangbaar is en een mooi resultaat geeft. Ik hou daarbij 8% aan bij dun touw (3x2 garens) en bij dik touw (3x 32 garens) 15% aan. De rest op gevoel ertussen in. Maar dit is ook de ervaring die je opdoet en wat het leuk maakt om te doen. Let wel ik draai met Serafil, andere merken garens zullen weer anders zijn. Echter de 10 tot 15% is een goede richtlijn.
Polyester is nogal een stug garen en heeft als eigenschap zijn oorspronkelijke vorm aan te nemen. Een gedraaid touw zal dan als je het doorknipt heel snel terugkeren in de vorm die het had. Allemaal losse garens en je houd dan een dikke kwast over in plaats van een stuk touw. Dit is niet de bedoeling. Je kan hier rekening mee houden door het doorgeknipte gelijk te sealen met lijm of hitte.
Maar het kan ook anders. Je kan polyester “herprogrammeren” naar zijn nieuwe vorm. Je moet het touw dan een korte tijd verwarmen waardoor het polyester in zijn nieuwe vorm wordt gedwongen.
Dit doe je door het gemaakte touw te wikkelen om een grote schijf. Liefst metaal. En met een flinke diameter. Ik gebruik daar soepblikken voor, die ik op maat heb gemaakt.
Deze grote ronding is om te voorkomen dat het touw ook recht te houden. Op een klosje gewikkeld zal het ook de ronding van het klosje aannemen. Vervolgens plaats je dit blik met touw in een oven die op 175 graden is voorverwarmd, gedurende 5 minuten. Let op niet warmer dan 190 graden laten worden en niet langer dan 5½ minuten.
Haal daarna het touw van het blik en je zal zien dat het touw niet meer rafelt en zijn vorm behoud. Het voelt nu ook beter aan en de spanning die op het touw zat na het draaien is ook weg.
Enkele bevindingen in diktes die ik heb gemaakt met Serafil heb ik in onderstaande tabel ingevoegd. Let wel dit zijn wederom richtlijnen en zullen onderhevig zijn aan veranderingen door touwspanning en % die je kiest. Echter voor serafil zijn dit goede richtlijnen en de afwijkingen zijn maar klein.
Rechts of links gedraaid touw of kabel?
Een nieuwe ervaring die ik maakte en welke ik vond dat bestudeerd moest worden. Kort komt het erop neer dat touwen op de oude schepen voornamelijk rechts gedraaid zijn. Dit komt omdat het hennep wat toen gebruikt werd, het sterkste was als het rechts gedraaid was. De richting van de natuurlijke cellen in de vezels zijn daarvan de oorzaak. Als de vezels rechtsom gedraaid worden dan komt dit met het natuurlijk verloop overeen van de cellen in de vezels. Linksom draaien zal tot kleine breuken in de vezels leiden die de sterkte van de het touw verzwakken. De garens of vezels die gesponnen zijn (rechtsom) worden in de touwslager linksom geslagen tot draden ook wel kardeel genoemd. Die vervolgens rechtsom tot touw geslagen worden. Hierdoor kan je stellen dat, welk ook door archeologie en kenners ondersteund worden, dat alle touwen op schepen rechtsom geslagen zijn.
Soms zie je linksom geslagen. Maar dit is meestal kabel. Kabel is wordt gemaakt door rechtsom geslagen touw te slaan en dan krijg je linksom geslagen kabel.
Door naar de binnenkant van je handpalm te kijken kan je de slag van het touw goed zien. Links en rechts is dan goed te zien.
Ik hoor ook wel eens met de klok meegedraaid, maar daar moet je mee oppassen. Vanuit de achterzijde van de klok gezien draait het weer de andere kant uit. Dat wil zeggen dat de kijkrichting op je touw ook meespeelt. Op de touwslager moet je ook naar het touw kijken vanuit de machine en niet naar de machine. De methode met de hand is veiliger.
Je garen dat je gebruikt is meestal rechtsom geslagen. Serafil is bijv. rechtsom geslagen. Controleer dit wel. Serafil kan je ook gebruiken voor linksom geslagen touw. Het garen is zo dun dat dit niet opvalt bij het slaan.
Willen jullie nog iets meer over de touwen te weten komen die vroeger gebruikt werden kan dat hier pdf daar staat veel archeologisch gepraat over touwen. Wel in het Engels.
Ik zal later nog wat handelingen toevoegen hoe ik het doe om het touw op te spannen en dergelijken
Laatst bewerkt:
